Odprawa emerytalno-rentowa

Warunkiem wypłacenia odprawy emerytalnej (rentowej) jest rozwiązanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę (rentę z tytułu niezdolności do pracy), co oznacza zmianę statusu danej osoby. Jak wynika z art. 92¹ K.p. wypłata odprawy emerytalnej powinna nastąpić, jeśli:

• pracownik spełnił wymagania uprawniające go do przejścia na emeryturę,
   
• stosunek pracy ustaje w związku z przejściem na emeryturę.

Wymienione warunki muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że odprawa emerytalna nie może być wypłacona w czasie trwającego stosunku pracy. Jej wypłata może nastąpić dopiero wówczas, gdy stosunek pracy ustanie w związku z tym, że pracownik ostatecznie zdecyduje się przejść na emeryturę albo rentę.

Pracownik nabywa prawo do odprawy, gdy ustanie zatrudnienia ma jakikolwiek związek z nabyciem prawa do renty albo do emerytury. W wyroku z dnia 8 grudnia 1993 r. (sygn. akt I PRN 111/93, OSNC 1994/12/243) Sąd Najwyższy stwierdził, że: "Przewidziany w przepisach regulujących prawo do odprawy "związek" między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej może mieć nie tylko charakter przyczynowy, czasowy, ale także funkcjonalny.". W uzasadnieniu Sąd Najwyższy zauważył, że wyrażenie "w związku" jest szersze od wyrażenia "z powodu", co daje możliwość nabycia prawa do odprawy w sytuacji, gdy rozwiązanie stosunku pracy nie zbiega się ściśle w czasie z nabyciem przez pracownika prawa do emerytury lub renty.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 marca 2010 r. (sygn. akt II PZP 1/10), otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 92¹ § 2 K.p.).

Pracodawca zatrudnia pracownika na 1/2 etatu, który jednocześnie pracuje w dwóch innych zakładach pracy, także na 1/2 etatu. W każdej firmie z końcem miesiąca zostanie z nim rozwiązana umowa o pracę na mocy porozumienia stron w związku z przejściem na emeryturę.

Wszyscy trzej pracodawcy powinni wypłacić pracownikowi odprawę emerytalną. W sytuacji gdy dany pracownik pozostawał w stosunku pracy z więcej niż jednym pracodawcą i rozwiązuje umowy o pracę w związku z przejściem na emeryturę, nabywa prawo do odprawy emerytalnej w każdym z tych stosunków (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1984 r., sygn. akt III PZP 44/84, OSNC 1985/7/89).

Znaczenie pojęcia "przejścia na emeryturę" wyjaśnił Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 11 października 2007 r. (sygn. akt III PK 40/07) orzekł, że przejście na emeryturę oznacza zamianę statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta. Zatem odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z tak rozumianym przejściem na emeryturę, choćby pracownik ją wcześniej pobierał, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do tej odprawy.

W wyroku z dnia 6 maja 2003 r. (sygn. akt I PK 223/02, M.P.Pr.-wkł. 2004/3/10), Sąd Najwyższy stwierdził, że: "Skorzystanie przez pracownika z uprawnień emerytalnych w czasie trwania zatrudnienia nie powoduje utraty prawa do odprawy emerytalnej w chwili, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy.". W uzasadnieniu do tego wyroku czytamy: "(...) W ugruntowanym już orzecznictwie przyjmuje się, że kontynuowanie stosunku pracy po przyznaniu pracownikowi świadczenia emerytalno-rentowego, a nawet pobieranie świadczenia, nie oznacza przejścia na emeryturę. Spełnienie bowiem przez pracownika warunków uprawniających do emerytury nie stwarza dla żadnej ze stron obowiązku rozwiązania stosunku pracy. Dlatego też zachowanie prowadzące do ustania stosunku pracy w związku z nabyciem wymienionych uprawnień musi przybrać formę prawną rozwiązania, określoną w przepisach prawa pracy. (...)". Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy wcześniej w uchwale z dnia 6 sierpnia 1998 r. (sygn. akt III ZP 22/98, OSNP 1998/24/713) oraz w wyroku z dnia 4 czerwca 2002 r. (sygn. akt I PKN 346/01, Pr.Pracy 2003/1/35), wskazując, że: "(...) Przejściem na emeryturę jest zamiana statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta. Następuje ono zawsze i tylko przez rozwiązanie stosunku pracy. Dopóki bowiem trwa stosunek pracy, osoba pobierająca emeryturę nie przestaje być pracownikiem. Ani nabycie przez pracownika prawa do emerytury, ani przyznanie świadczenia, ani nawet jego wypłata nie stanowią zdarzeń powodujących ustanie zatrudnienia. Pracownik pobierający emeryturę w czasie nieprzerwanie trwającego stosunku pracy przechodzi więc na emeryturę dopiero po ustaniu tego zatrudnienia.".

Analogiczny pogląd prezentuje Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Zdaniem Ministerstwa, pracownik, który kontynuuje zatrudnienie po nabyciu prawa do emerytury i pobierający z tego tytułu świadczenie emerytalne oraz wynagrodzenie za pracę nabędzie prawo do odprawy emerytalnej w dniu, w którym rozwiąże stosunek pracy z powodu przejścia na emeryturę, rozumianego jako zamianę statusu pracującego emeryta na status wyłącznie emeryta. Stanowisko to jest dostępne na stronie internetowej Ministerstwa www.mpips.gov.pl.

Dodajmy, że dniem wymagalności roszczenia o wypłatę odprawy emerytalnej jest dzień rozwiązania stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1998 r., sygn. akt I PKN 508/97, OSNP 1999/8/267).

Informację o wypłaceniu odprawy emerytalno-rentowej należy zamieścić w świadectwie pracy. Wyjaśnienia co do sposobu wypełniania świadectwa pracy zawarto w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. nr 60, poz. 282 z późn. zm.). Wynika z nich, że w ust. 4 pkt 9 druku świadectwa pracy wpisuje się informacje o wykorzystaniu przez pracownika uprawnień lub świadczeń tylko w zakresie mającym wpływ na uprawnienia pracownicze u kolejnego pracodawcy, wynikające z ustaw, układów zbiorowych pracy i regulaminów. Wypłacona odprawa jest takim świadczeniem określonym ustawą (art. 92¹ K.p.), wpływającym na uprawnienia pracownicze w kolejnym zatrudnieniu.

Stosownie do przepisu § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia o wynagrodzeniu, wysokość odprawy ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.

Pracownica zatrudniona w tutejszej firmie od 2 lat, w listopadzie 2012 r. osiągnęła wiek emerytalny (60 lat) i wystąpiła z wnioskiem o rozwiązanie umowy o pracę oraz wypłatę odprawy emerytalnej. Prawdopodobnie ma już ona ustalone prawo do emerytury, jednak w świadectwie pracy wystawionym przez poprzedniego pracodawcę brak jest zapisu o wypłacie odprawy emerytalnej.

Jeżeli pracownica przechodząc (5 lat temu) na wcześniejszą emeryturę nie otrzymała od poprzedniego pracodawcy odprawy emerytalnej, powinna ją uzyskać od obecnego pracodawcy. W przypadku gdy poprzedni pracodawca tego świadczenia nie wypłacił, pracownica nie może już dochodzić wypłaty od niego, bowiem roszczenie o odprawę przedawniło się. Roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem 3 lat od dnia wymagalności (art. 291 § 1 K.p.). Ponieważ w świadectwie pracy nie ma informacji o wypłaceniu odprawy emerytalnej, dla jej wypłaty obecnie wystarczy oświadczenie pracownicy.

Pracownik nabył prawo do emerytury będąc zatrudnionym na pełnym etacie. W trakcie tego zatrudnienia pracownikowi obniżono wymiar czasu pracy i obecnie pracuje na 1/2 etatu. Pracownik nabędzie prawo do odprawy emerytalnej dopiero po rozwiązaniu stosunku pracy, przy czym odprawa będzie naliczona na podstawie stałych składników wynagrodzenia w wysokości należnej w miesiącu, w którym nabędzie on prawo do tego świadczenia.