Zamierzamy podpisać aneksy do umów o pracę z długoletnimi pracownikami zatrudnionymi na czas nieokreślony. Czy możemy wprowadzić do umów postanowienie, że bez względu na zakładowy staż pracy okres wypowiedzenia będzie wynosił miesiąc? Czy można zastosować na wniosek pracownika dłuższy okres wypowiedzenia?
Okresy wypowiedzenia umowy o pracę ustalone w Kodeksie pracy mają, co do zasady, charakter okresów minimalnych i w tym zakresie są bezwzględnie obowiązujące. Nie można więc w umowie o pracę lub w aneksie zapisać okresów krótszych niż ustawowe. Dopuszcza się natomiast umowne przedłużenie okresu wypowiedzenia, o ile jest to korzystne dla pracownika.
Ustawowe okresy wypowiedzenia umów na czas nieokreślony
Okresy wypowiedzenia zostały uregulowane w Kodeksie pracy w sposób zróżnicowany dla poszczególnych rodzajów umów o pracę. Największe znaczenie mają okresy wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony unormowane w art. 36 § 1 K.p. Według tego przepisu okres wypowiedzenia umowy o pracę jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
Do okresu zatrudnienia, o którym mowa wyżej, wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 K.p., a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika (art. 36 § 11 K.p.). Na temat wpływu stażu zakładowego na długość okresu wypowiedzenia pisaliśmy w UiPP nr 11/2013, str. 56-59.
Okres wypowiedzenia może być skrócony jednostronnie przez pracodawcę gdy zachodzą przesłanki wymienione w art. 361 § 1 K.p., albo zgodnie z art. 36 § 6 K.p., za zgodą obu stron. Drugie z wymienionych, umowne skrócenie może być dokonane tylko po złożeniu wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika lub pracodawcę. Nie można natomiast z góry, np. w umowie o pracę, skutecznie zamieścić zapisu przewidującego krótszy od ustawowego okres wypowiedzenia. Nie można także takiego zapisu wprowadzić aneksem do umowy o pracę, gdyż, jako postanowienie mniej korzystne dla pracownika byłby on nieważny z mocy prawa. Skutek taki wynika z art. 18 § 2 K.p. Strony stosunku pracy nie mogą bowiem w umowach o pracę pogarszać sytuacji pracowników w stosunku do ich uprawnień wynikających z przepisów prawa pracy.
Dłuższe okresy wypowiedzenia
Ustawodawca w art. 36 § 5 K.p. przyjął, że jeśli pracownik jest zatrudniony na stanowisku związanym z odpowiedzialnością materialną za powierzone mienie, strony mogą ustalić w umowie o pracę, że okres wypowiedzenia wynikający z § 1 powołanego przepisu wynoszący 2 tygodnie wynosi - 1 miesiąc, a jednomiesięczny - 3 miesiące.
Niezależnie od ww. regulacji, dopuszczalne jest wprowadzenie dłuższych okresów wypowiedzenia umowy o pracę, jeśli jest to korzystniejsze dla pracownika.
Kwestia ta była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, który generalnie uznawał takie zapisy za ważne i wiążące strony. Przykładowo w uchwale z dnia 9 listopada 1994 r. (sygn. akt I PZP 46/94, OSNP 1995/7/87), stwierdził, że: "Zastrzeżenie w umowie o pracę zawartej na czas nieokreślony dwunastomiesięcznego okresu wypowiedzenia tej umowy przez zakład pracy jest dopuszczalne na podstawie art. 18 § 2 Kodeksu pracy.". Podobny pogląd wyraził w wyroku z dnia 2 października 2003 r. (sygn. akt I PK 416/02, OSNP 2004/19/328) podnosząc, iż: "Zastrzeżenie dla obu stron w umowie o pracę okresu wypowiedzenia dłuższego, niż przewidziany w Kodeksie pracy, nie jest uznane za niekorzystne dla pracownika, jeżeli w jego efekcie uzyskał dłuższy okres wypowiedzenia przez pracodawcę, a sytuacja na rynku pracy w konkretnych okolicznościach, przy uwzględnieniu miejsca wykonywania pracy oraz zapotrzebowania na pracę określonego rodzaju, mogła czynić nierealną możliwość wypowiedzenia przez pracownika.". W zbliżony sposób kwestię tę rozstrzygnął też w wyroku z dnia 5 lipca 2005 r. (sygn. akt I PK 276/04, Wokanda 2006/2/23). Stanowisko Sądu Najwyższego jest już w tym zakresie ugruntowane.
Oceny czy zapis umowy o pracę przewidujący dłuższy od ustawowego okres wypowiedzenia jest korzystny dla pracownika i przez to wiążący, należy dokonywać według okoliczności istniejących w chwili zawierania tego postanowienia umownego, a nie według okoliczności późniejszych, w szczególności zaś istniejących w dacie wypowiedzenia umowy o pracę (por. wyrok SN z dnia 10 stycznia 2006 r., sygn. akt I PK 97/05, OSNP 2007/3-4/39).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
