Osoby zatrudnione na stanowisku kierowcy stanowią specyficzną grupę pracowników. W większości podlega ona przepisom odrębnym, regulującym zarówno sprawy związane z czasem pracy kierowcy, jak i dodatkowe wymogi wynikające z zatrudnienia takiego pracownika. Przyjęcie do pracy kierowcy oznacza bowiem konieczność prowadzenia dodatkowej dokumentacji, badań i szkoleń.
Kwalifikacja wstępna i szkolenia okresowe
Podstawowym dokumentem potwierdzającym posiadanie kwalifikacji do prowadzenia pojazdu, zarówno w sferze prywatnej, jak zawodowej, jest prawo jazdy. Jest ono wystawiane na określone kategorie pojazdów, a od ich rodzaju zależy z kolei obowiązek posiadania dodatkowych kwalifikacji potwierdzanych przez określone dokumenty. Prawo jazdy kategorii B uprawnia do prowadzenia pojazdu osobowego do 9 osób z kierowcą lub lekkiego (poniżej 3,5 tony) auta dostawczego. Jeżeli osoba zatrudniona na stanowisku kierowcy ma prowadzić samochód o większej pojemności lub gabarytach, musi dysponować prawem jazdy kategorii C lub D i świadectwem kwalifikacji zawodowej, potwierdzającej odbycie kwalifikacji wstępnej lub szkolenia okresowego.
Kwalifikacja wstępna dzieli się na część podstawową, wspólną dla wszystkich kategorii praw jazdy, i specjalistyczną, dotyczącą przewozów osób oraz przewozów towarowych. Szczegółowe warunki dotyczące odbywania kwalifikacji wstępnej reguluje rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy (Dz. U. z 2010 r. nr 53, poz. 314 ze zm.). Określa ono również przeprowadzanie szkoleń okresowych kierowców - osobno dla kierowców wykonujących przewóz rzeczy oraz dla przewozów osobowych.
Pierwsze szkolenie okresowe kierowcy odbywa się w ciągu 5 lat od uzyskania kwalifikacji wstępnej. Następne szkolenia przeprowadzane są również co 5 lat.
Należy podkreślić, że obowiązek odbycia szkolenia okresowego i odbycia kwalifikacji wstępnej dotyczy kierowców zatrudnionych w firmach wykonujących przewozy drogowe i podlegających ustawie o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414 ze zm.). Obowiązek ten nie dotyczy więc kierowców pojazdów:
Ponadto wyjątki od wymogu odbycia szkolenia okresowego i uzyskania kwalifikacji wstępnej wynikają z art. 39a ust. 3 ustawy. Dotyczą one m.in. kierowców posiadających prawo jazdy kategorii A1, A, B1, B lub B+E czy kierujących pojazdem wykorzystywanym do użytku osobistego w przewozie drogowym osób lub rzeczy.
Psychotesty i inne badania
Badaniem charakterystycznym dla grupy zawodowej kierowców są badania psychologiczne. Obowiązek poddania się tym badaniom nie ciąży jednak, podobnie jak w przypadku kwalifikacji wstępnej czy wymogu szkoleń okresowych, na kierowcach pozostających poza zakresem ustawy o transporcie drogowym. Są oni zobowiązani do odbycia badań profilaktycznych oraz szkoleń bhp na zasadach ogólnych dotyczących ogółu pracowników. Należy jednak zasygnalizować, iż w przypadku takich kierowców (również pracowników niezatrudnionych formalnie na stanowisku kierowcy, ale prowadzących pojazdy w celach służbowych) fakt prowadzenia pojazdu w ramach obowiązków służbowych powinien być wskazany w skierowaniu na badania. Wówczas lekarz medycyny pracy może zdecydować o rozszerzeniu zakresu badań o konsultację okulistyczną oraz badanie zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego. Konieczność kierowania takich pracowników na dodatkowe konsultacje okulistyczne oraz badania zjawiska olśnienia i widzenia zmierzchowego wynika z § 4 ust. 4 pkt 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. z 2013 r. poz. 133).
Natomiast kierowców wykonujących przewozy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony oraz przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą obejmują badania lekarskie i psychologiczne określone w art. 39j-39l ustawy o transporcie drogowym oraz wymóg uzyskania kwalifikacji wstępnej i przeprowadzenia szkoleń okresowych.
Badania lekarskie i psychologiczne odbywają się na podstawie skierowania pracodawcy i na jego koszt. Częstotliwość badań zależy od wieku kierowcy i wynosi:
Badania lekarskie i psychologiczne kierowców są równoznaczne z profilaktycznymi badaniami wstępnymi i okresowymi, o których mowa w art. 229 § 1 i 2 K.p.
Przedsiębiorca zatrudniający kierowcę jest zobowiązany przez cały okres jego zatrudnienia przechowywać kopie orzeczeń lekarskich i psychologicznych. Kopie te przekazuje kierowcy w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Dodatkowe dokumenty dla kierowcy
Dokumentacja pracownicza kierowcy jest na ogół bardzo rozbudowana. Obejmuje ona nie tylko ewidencję czasu pracy kierowcy, ale również inne dodatkowe dokumenty, charakterystyczne dla zatrudnienia kierowcy.
Na podstawie art. 24 pkt 2 ustawy o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 115 ze zm.), pracodawca jest zobowiązany odebrać od kierowcy pisemne oświadczenie o:
Wzór oświadczenia można znaleźć w zakładce Wzory i formularze, na stronie naszego Wydawnictwa: www.gofin.pl.
Oprócz naszego wspomnianego oświadczenia pracodawca ze swojej strony musi przygotować dla kierowcy informację o obowiązujących go przepisach dotyczących czasu pracy (art. 24 pkt 1 ustawy o czasie kierowców). Zakres tej informacji zależy od rodzaju pojazdu. Jeśli jest to samochód osobowy do 9 osób z kierowcą lub dostawczy poniżej 3,5 tony, a kierowca posiada prawo jazdy kat. B, wspomniana informacja musi uwzględniać jedynie zasady wynikające z ustawy o czasie pracy kierowców. Natomiast jeżeli kierowca podlega rozporządzeniu (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego… (Dz. Urz. UE L 102/1) lub Umowy AETR, sporządzonej w Genewie, dnia 1 lipca 1970 r., informacja jest rozszerzona o dane dotyczące ograniczeń w czasie jazdy wynikających z tych aktów. Należy zaznaczyć, że w przypadku kierowców wykonujących przewozy regularne osób na trasach do 50 km omawiana informacja powinna uwzględniać regulacje rozdziału 4a ustawy o czasie pracy kierowców.
W ramach dodatkowych obowiązków dokumentacyjnych pracodawca jest również zobowiązany prowadzić indywidualne karty ewidencji nieobecności kierowcy w pracy, z podziałem na ich rodzaj i wymiar. Obowiązek ten nie zależy od wybranej przez pracodawcę formy ewidencji czasu pracy kierowcy ani od tego, czy prowadzi on ją w postaci uproszczonej.
Przykładowa informacja o czasie pracy kierowcy dla kierowcy samochodu poniżej 3,5 tony (lub do 9 osób z kierowcą), zatrudnionego w systemie równoważnym Na podstawie art. 24 pkt 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. z 2012 r. poz. 115 ze zm.), informuję, że: 1) Do czasu pracy kierowców zalicza się:
2) Do czasu pracy kierowców nie wlicza się:
3) Praca kierowcy odbywa się w równoważnym systemie czasu pracy w 1-miesięcznym okresie rozliczeniowym, a maksymalnie wymiar czasu pracy w ciągu doby może być wydłużony do 12 godzin. 4) Doba na potrzeby rozliczania czasu pracy kierowcy to 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której kierowca rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. 5) Na potrzeby rozliczania czasu pracy kierowcy przez tydzień rozumie się okres pomiędzy godziną 0000 w poniedziałek, a godziną 2400 w niedzielę. 6) Czasem dyżuru kierowcy jest:
7) Kierowcy przysługuje po 6 godzinach pracy przerwa trwająca min. 30 minut, jeżeli liczba godzin pracy nie przekracza 9 godz., a 45 min. jeżeli liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9 godz. Przerwa może być dzielona na okresy krótsze trwające co najmniej 15 minut każdy, wykorzystywane w trakcie sześciogodzinnego czasu pracy lub bezpośrednio po tym okresie. 8) Tygodniowy czas pracy kierowcy, łącznie z godzinami nadliczbowymi, nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. Może on być przedłużony do 60 godzin, jeżeli średni tygodniowy czas pracy nie przekroczy 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym. 9) W każdej dobie kierowcy przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego, a w każdym tygodniu do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku; tygodniowy nieprzerwany odpoczynek obejmuje odpoczynek dobowy przypadający w dniu, w którym kierowca rozpoczął odpoczynek tygodniowy. Odpoczynek tygodniowy może zostać skrócony do 24 godzin w przypadku zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia lub usunięcia awarii, a także w sytuacji zmiany pory wykonywania pracy przez kierowcę w związku z jego przejściem na inną zmianę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. 10) Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych przez kierowcę w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć 260 godzin w roku kalendarzowym. 11) Praca w nocy występuje w przypadku, gdy praca jest wykonywana w porze nocnej przypadającej w godz. od 000 do 400, niezależnie od czasu jej trwania. W razie pracy w nocy, dobowy czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin. |
|